AFM boete overkreditering

Een flinke boete van de Autoriteit Financiële Markten voor creditcardbedrijf ICS van ABN AMRO. Het is een boete voor ICS wegens onverantwoorde kredietverlening.

Het gaat om een bedrag van EUR 2.400.000,- wegens onverantwoorde kredietverlening. In deze blog bespreek ik, als advocaat gespecialiseerd in boetebesluiten AFM, kort het boetebesluit van de AFM.

Waarom is de boete door AFM opgelegd?

ICS is een onderdeel van ABN AMRO Bank en is heeft een vergunning als bank. ICS biedt klanten een doorlopend krediet aan in de vorm van creditcards met een gespreid betalen faciliteit. De klant bepaalt dan zelf hoe het krediet wordt terugbetaald, ineens of in termijnen. De boete door AFM is opgelegd vanwege overkreditering

Waarom is de AFM in actie gekomen?

Uit het boetebesluit blijkt dat de AFM signalen heeft gekregen van klanten die de lasten niet konden dragen. Dat was voor de AFM reden om onderzoek te doen en te kijken of er sprake was van overkreditering. De AFM heeft een informatieverzoek gedaan en uit het informatieverzoek bleek dat in 26 van de 29 onderzochte klantdossiers ICS haar klanten meer krediet heeft verstrekt dan verantwoord was. Dat is dan in strijd met het verbod op overkreditering, zoals dat is opgenomen in artikel 4:34 Wft.

Duur van het onderzoek van de AFM

Uit het boetebesluit blijkt dat er sprake is geweest van een diepgaand onderzoek. Op 13 oktober 2014 heeft een eerste gesprek plaatsgevonden tussen ICS en de AFM over de signalen van overkreditering. Vervolgens is er veelvuldig over de jaren contact geweest tussen de AFM en ICS/ABN AMRO. Pas bij brief van 9 december 2016 heeft de AFM aan ICS een voornemen gestuurd tot het opleggen van een bestuurlijke boete wegens overtreding van het verbod tot overkreditering.

Een belangrijk onderdeel van het onderzoek was de mogelijkheid van klanten om meer krediet te staan dan het toegekende limiet. Dit wordt in het boetebesluit ‘de tolerantiegrens’ genoemd. Kennelijk was het bij ICS mogelijk om maximaal 15% boven het toegekende limiet krediet op te nemen. Klanten van ICS konden dus meer krediet opnemen dan waarvoor zij kredietwaardig waren bevonden. ICS geeft in het boetebesluit aan dat de omvang van de risicogroep als gevolg van de tolerantie is vastgesteld op 39.558 klanten. Ook blijkt dat ICS bij het online aanvragen van een krediet de door de klant opgegeven minderjarige kinderen niet heeft meegenomen bij het bepalen van de gezinssituatie voor de kredietwaardigheidstoets. Uit het boetebesluit blijkt dat ICS erkent dat zij klanten heeft over-gecrediteerd door de hier voornoemde issues (de tolerantiegrens en de onvolledige gezinssituatie). ICS heeft ook aangegeven dat zij gedupeerde klanten gaat compenseren en daarvoor EUR 47.000.000,- opzij heeft gezet en EUR 16.000.000,- voor de kosten van uitvoering daarvan.

Uit het onderzoek van de AFM blijkt dus dat zeer gedetailleerd is onderzocht bij klanten of sprake is van overkreditering en dat bij 26 van de 29 onderzochte dossiers er sprake was van overkreditering. In het boetebesluit is opvallend dat een deel van de zienswijze van ICS zwart is gemaakt en ook de reactie daarop. Het is gebruikelijk dat persoonlijke gegevens worden weggehaald, maar meestal niet gehele onderdelen van de zienswijze.

ICS heeft een aantal verweren naar voren gebracht. ICS heeft (onder meer) gesteld dat zij alle feiten aan de AFM heeft gemeld en zelf heeft onderzocht. De AFM ontkent dat en geeft aan dat de issue van de tolerantiegrens door de AFM zelf is geconstateerd op basis van signalen van klanten. De issue van de onvolledige gezinssituatie is wel op initiatief van ICS aangegeven. Ten aanzien van de compensatieregeling geeft de AFM aan dat zij haar waardering daarvoor uitspreekt om klanten proactief en generiek betalende klanten schadeloos te stellen. Dat betekent echter niet dat ICS geen boete krijgt. Eerder besprak ik als advocaat AFM en DNB al het Handhavingsbeleid AFM en DNB, waarin ik aangaf dat de toezichthouders AFM en DNB het beleid als richtsnoer nemen, maar dat het helaas geen garantie is hoe en in welke mate AFM en DNB gevolgen verbinden aan de parameters opgenomen in het Handhavingsbeleid.

Publicatie van de boete ICS

De AFM gaat over tot publicatie van de boete. ICS verweert zich nog tegen de publicatie van de boete, ook omdat zij niet op voorhand inzicht krijgt in de wijze van openbaarmaking. De AFM gaat daaraan voorbij en wijst erop dat zij in principe vrij zou zijn om te kiezen op welke wijze de AFM zou openbaar maken. Ook voert de AFM aan dat ICS het vrijstaat om naar de rechter te stappen (de voorlopige voorzieningenrechter te Rotterdam). Al met al wordt een boete opgelegd van EUR 2.400.000,-.

Hoe komt de AFM aan het boetebedrag?

De AFM kijkt naar de ernst en de duur van de overtreding. In dit geval acht de AFM de ernst van de overtreding vooral gelegen in het aantal bevindingen ter zake de overkreditering, te weten dat in 26 van de 29 dossiers er sprake is van overkreditering. Uit de omvang van de voorziening van de schade die ICS heeft getroffen, blijkt dat er een groot aantal consumenten is betrokken. Nu ICS in Nederland marktleider is in de creditcardbranche, ligt het dan ook in de reden dat de overtreding het vertrouwen in de markt heeft geschaad. Om die reden wordt het basisbedrag van EUR 2.000.000,- verhoogd met 25%. Maar ook op basis van de verwijtbaarheid. ICS heeft simpelweg onvoldoende gedaan om overkreditering te voorkomen. Wel houdt de AFM rekening met de medewerking van ICS. Dat komt uiteindelijk neer op een boete van EUR 2.400.000,-.