Als advocaat sta ik inmiddels verschillende gedupeerden bij van Promontoria en Van Lanschot. Van Lanschot heeft bijvoorbeeld klanten verkocht aan Promontoria, waarbij duidelijk is dat Promontoria geen bank is en geen financiering wil verstrekken, maar juist zo veel als mogelijk haar investering te gelde wil maken. Klanten die eerst met de rode loper bij Van Lanschot zijn binnengehaald om hun hele vermogen te laten beheren door Van Lanschot (waarbij Van Lanschot zich voordeed als private banker), worden nu verkocht, omdat zij niet meer rendabel zouden zijn.
Verkocht aan een aasgierfonds: wat nu?
Ik vind dat een zorgwekkende ontwikkeling en het is de vraag waar de grens ligt. Mag je als bank zomaar klanten op straat zetten, omdat je er niet meer aan kan verdienen? Het lijkt een trend te zijn: buitenlandse partijen die niet-rendabele onderdelen van de bank kopen, om vervolgens deze uit te winnen. Dit worden ook wel aasgierfondsen genoemd.
Met het maken van bezwaar moet niet te lang gewacht worden. Zeker bij dit soort verkopen aan een aasgierfonds wordt nog weleens betoogd dat de “stilzittende klant” stilzwijgend heeft ingestemd met de overgang naar een andere partij. Bovendien komt het voor dat op alle mogelijke manieren geprobeerd wordt om de klant een onherroepelijke volmacht tot verkoop te laten ondertekenen, terwijl de klant helemaal niet in verzuim is met enige verplichting. Een onherroepelijke volmacht kent verstrekkende gevolgen en geeft (bijvoorbeeld) Promontoria het recht om het vastgoed te laten verkopen.
Een ander voorbeeld zou Propertize kunnen zijn. Het vroegere SNS Property Finance kent veel vastgoedondernemers. Recent heeft de Nederlandse Staat Propertize verkocht aan Lone Star. Samen met partner J.P. Morgan wordt Propertize overgenomen voor EUR 895.300.000,-. De overdracht is echter nog niet geheel afgerond. Het is de vraag op welke wijze Lone Star om zal gaan met de bestaande vastgoedklanten. Betekent dit een wijziging in de relatie en wil Lone Star ook zo snel mogelijk overgaan tot verkoop/het te gelde maken van haar investering?
Verkocht door je bank: artikel 36 Bankvoorwaarden
Soms is de basis van dit soort verkopen artikel 36 van de Bankvoorwaarden. In artikel 36 van de Bankvoorwaarden staat dat klanten bij voorbaat toestemming geven voor overdracht aan een derde. Bedacht moet worden dat in het Burgerlijk Wetboek (artikel 6:236, sub e BW) een dergelijk beding is opgenomen op de zwarte lijst, oftewel een beding dat door de consument vernietigd kan worden.
Dat artikel luidt:
“krachtens hetwelk de wederpartij aan de gebruiker bij voorbaat toestemming verleent zijn uit de overeenkomst voortvloeiende verplichtingen op een der inafdeling 3 van titel 2 bedoelde wijzen op een derde te doen overgaan, tenzij de wederpartij te allen tijde de bevoegdheid heeft de overeenkomst te ontbinden, of de gebruiker jegens de wederpartij aansprakelijk is voor de nakoming door de derde, of de overgang plaatsvindt in verband met de overdracht van een onderneming waartoe zowel die verplichtingen als de daartegenover bedongen rechten behoren;”
Nu zal het voorkomen dat er niet altijd sprake is van een consument, maar dan gaat er nog steeds van deze zwarte lijst een reflexwerking uit. De bepaling staat mijns inziens ook op gespannen voet met het contractenrecht. Als partij kies je nu eenmaal voor een bepaalde bank om zaken mee te doen, dit met bepaalde kwalificaties/hoedanigheid en ga je er niet vanuit dat, daar waar de bank jou niet meer interessant genoeg vindt, je zo maar overgedragen kan worden aan een andere bank of zelfs aan een derde (niet zijnde een bank), met hele andere kwalificaties/hoedanigheid. Zeker in het geval van de keuze voor Van Lanschot Bankiers – waarbij Van Lanschot Bankiers zichzelf presenteert als een specifieke bank, gericht op private banking. Van Lanschot geeft aan zich te onderscheiden van andere banken, door als private banker in iedere fase en iedere situatie van de klant advies te kunnen geven. Zo geeft Van Lanschot aan op haar website:
“De drijfveer van onze private bankers is om elke dag meerwaarde te bieden. Dat betekent dat wij u persoonlijk en actief terzijde staan in al uw vermogens gerelateerde vraagstukken. En in elke fase van uw leven. Bijvoorbeeld bij de opbouw van uw praktijk, of juist bij de verkoop van uw bedrijf. Maar ook als u nadenkt over het doorgeven van uw vermogen aan de volgende generatie of aan een goed doel. Vanzelfsprekend is het onze ambitie om de afgesproken doelstellingen rond uw vermogen te realiseren binnen de randvoorwaarden die u samen met uw private bankier heeft vastgesteld.”
Maar dan wordt u opeens overgedragen aan Promontoria. En die partij maakt er geen geheim van dat zij alles behalve een private banker is. Zij is gespecialiseerd in stressed assets en de uitwinning daarvan. Bijna het tegenovergestelde van een private banker. Haar moedermaatschappij heeft de toepasselijke naam Cerberus. Cerberus staat voor een monsterlijke hond met drie koppen en ontelbare slangenkoppen op zijn rug (een figuur uit de Griekse Mythologie). Die benaming blijkt niet voor niets gekozen te zijn: in de media wordt de vergelijking getrokken met een aasgier fonds, die er uitsluitend op is gericht om het bestaande vastgoed uit te winnen.
Bedoeling van artikel 36 Bankvoorwaarden
Was het de bedoeling om bij voorbaat toestemming te geven overgedragen te worden aan een partij die er juist op is gericht om een financiering te beëindigen? Dat lijkt mij uiterst onwaarschijnlijk. Artikel 36 van de Bankvoorwaarden moet ook worden uitgelegd wat de bedoeling was van partijen. Daarvoor is niet alleen de taalkundige uitleg relevant, maar ook hoe deze algemene voorwaarden tot stand zin gekomen. De Algemene Bankvoorwaarden zijn tot stand gekomen in overleg met de Nederlandse Vereniging van Banken. Er wordt ook in de Bankvoorwaarden expliciet gesproken over “bank”, onder meer dat de bank een zorgplicht heeft tegenover de klant. Los daarvan geldt natuurlijk dat banken onder toezicht staan, zodat klanten van de bank er ook vanuit gaan dat als zij een contract sluiten met een bank, dat die bescherming van de financieel toezichthouder gedurende de relatie hetzelfde zal blijven.
Lone Star: ook gedwongen verkoop?
In het geval van Lone Star lijkt een andere route gekozen te zijn. Lone Star neemt simpelweg alle aandelen van Propertize over van de Nederlandse Staat. Hoe zich dat precies zal ontwikkelen, is nog niet duidelijk. Wel is duidelijk dat Propertize ook haar bankvergunning ingeleverd heeft. Mogelijk kan te snelle afbouw van de vastgoedportefeille in strijd zijn met de zorgplicht die op een bank rust. Wat dat betreft is ook goed om te weten dat het Hof Amsterdam recent heeft overwogen dat een boete vanwege beëindiging in strijd met de redelijkheid en billijkheid kan zijn daar waar de realisatie van de boete wordt veroorzaakt door de bank.
Toch klant bij Propertize of Promontoria: Wat nu?
Promontoria stelt zich in ieder geval op het standpunt dat artikel 36 van de Bankvoorwaarden toestaat dat banken klanten kunnen overdragen aan willekeurige derden. Indien die uitleg gevolgd wordt, zou het dus ook zo kunnen zijn dat klanten worden overgedragen aan een incassobureau of aan een buitenlandse vennootschap zonder enige vorm van toezicht. Dat lijkt mij een niet heel waarschijnlijke uitleg van artikel 36 van de Bankvoorwaarden.
Er is hier echter nog niet voldoende rechtspraak over om te kunnen bepalen of rechters ook zo naar artikel 36 van de Bankvoorwaarden kijken. Wat dat betreft, is het afwachten. Wel is het aan te raden om u van juridische bijstand te laten voorzien. In zijn algemeenheid is het aanbevelenswaardig om overeenkomsten / volmachten niet onder druk te ondertekenen in een bespreking, maar deze stukken mee te nemen (om deze vervolgens eerst rustig te bestuderen / te laten bestuderen).
Mocht u vragen hebben over deze blog of over contractsoverneming of over Propertize/Lone Star, dan kunt u altijd contact opnemen met Jasper Hagers.