Bitcoin, risico op fraude en witwassen, hoe zit dat?

Door toezichthouders (AFM en DNB) en het Openbaar Ministerie wordt veelal gewezen op de risico’s en de gevaren van bitcoins en vaak in relatie tot witwassen en fraude. Een blik op www.rechtspraak.nl doet al snel leren dat het Openbaar Ministerie voortvarend is. Veel strafrechtzaken hebben betrekking op bitcoins en witwassen, en dan heeft het vaak betrekking op het witwassen van criminele inkomsten.

Een recente uitspraak van een bitcoinhandelaar in het onderzoek IJberg maakt duidelijk wat de risico’s zijn.

Wat is witwassen precies?

Er zijn verschillende soorten van witwassen. Opzetwitwassen, gewoontewitwassen en schuldwitwassen. Bij opzetwitwassen (het woord zegt het al) weet de pleger dat het gaat om illegaal verkregen geld. Bij gewoontewitwassen is het herhalen van opzetwitwassen. Schuldwitwassen is de vorm waarin slechts de pleger het vermoeden heeft dat het geld verkregen is uit een misdrijf. Hier is veel kritiek op. Het gaat om een vermoeden dat een pleger moet hebben en dat kan nogal vaag zijn. Anders gezegd: er kan snel sprake zijn van schuldwitwassen, waar de rechter een vermoeden aanneemt. Keihard bewijs lijkt er niet te hoeven zijn.

Bitcoin komt relatief vaak voor in witwasprocedures. Hoewel Bitcoin niet een anonieme cryptomunt is (iedere gevalideerde transactie is terug te vinden), blijkt het gebruik van bitcoin bij criminelen natuurlijk wel de voorkeur te hebben boven gebruik van banken (of cash).

Witwassen van bitcoins in een recente uitspraak

In een recente uitspraak van de Rechtbank Rotterdam ging het om een zogenaamde ‘geldezel’: iemand die zijn bankrekeningen ter beschikking stelde voor de bitcoinhandel. De bitcoinhandelaar ging als volgt te werk. Hij sprak in persoon met klanten af, die klanten gaven hem contant geld, waarna hij bitcoins overmaakte. Het ging daarbij om aanzienlijke bedragen. De verdachte (inmiddels veroordeelde) gaf aan dat hij de namen van de klanten veelal niet kende. Hij had een bepaalde marge (tussen de 5% en de 6,5%). De rechtbank oordeelde dat hier sprake is van een gerechtvaardigd vermoeden van witwassen. Er werd in openbare gelegenheden aanzienlijke hoeveelheden bitcoins aangekocht tegen aanzienlijke bedragen in contant geld. De verdachte wist niet precies wie zijn klanten waren en het was duidelijk dat de klanten op zoek waren naar anonimiteit. Er waren ook omstandigheden op basis waarvan de rechtbank het vermoeden van witwassen aannam, waaronder een getapt gesprek, een bericht op een bitcoin-forum en het feit dat er volstrekte onduidelijkheid was over de bronnen van de inkomsten van het geld. De rechtbank neemt dan een vermoeden aan van witwassen en de verdachte mag dan komen met een verklaring voor de herkomst van de bitcoins en de daarmee samenhangende gelden, waarmee de verdachte in dit geval onvoldoende kwam. De rechtbank komt dan dus voor het witwassen tot een veroordeling en omdat dat meerdere keren is gebeurd, wordt gewoontewitwassen bewezen geacht.